Fazy rozwojowe drzewostanu – charakterystyka

Poniższa charakterystyka opiera się na powszechnie przyjętym w polskim leśnictwie podziale.

1. Faza uprawy (do 20-25 lat)

• Charakterystyka: Jest to faza powstania i utrwalania się młodego pokolenia drzew. Początkowo drzewka (siewki lub sadzonki) są niskie, wrażliwe na czynniki zewnętrzne (przymrozki, suszę, konkurencję chwastów, zgryzanie przez zwierzynę). Z czasem korony drzewek stykają się, rozpoczyna się proces naturalnego oczyszczania pni z gałęzi (samooczyszczanie).

• Główne zadania gospodarcze:

  • Pielęgnowanie gleby (w początkowym okresie).

  • Czyszczenia wczesne – usuwanie gatunków niepożądanych i osobników chorych, słabych, by poprawić warunki wzrostu dla drzew najlepszej jakości (tzw. przyszłościowych).

  • Ochrona przed zwierzyną (grodzenia, osłonki, repelenty) i innymi zagrożeniami.

2. Faza młodnika (ok. 21-40 lat)

• Charakterystyka: Drzewa intensywnie rosną na wysokość, a drzewostan jest bardzo gęsty. Proces samooczyszczania pni z gałęzi postępuje bardzo dynamicznie. Kształtuje się ostateczna struktura i skład gatunkowy przyszłego drzewostanu. To okres najsilniejszej konkurencji między drzewami o światło, wodę i składniki pokarmowe.

• Główne zadania gospodarcze:

  • Czyszczenia późne – kontynuacja selekcji negatywnej (usuwanie drzew gorszej jakości) i pozytywnej (wspieranie drzew najcenniejszych – przyszłościowych).

  • Zabiegi mają na celu zapewnienie przestrzeni życiowej dla drzew najbardziej wartościowych.

3. Faza tyczkowiny (ok. 41-60 lat)

• Charakterystyka: Drzewa nadal rosną intensywnie na wysokość, ale również zaczynają przyrastać na grubość (średnicy). Pnie są już stosunkowo wysoko oczyszczone z gałęzi. Jest to faza dalszej, naturalnej selekcji drzew – słabsze obumierają.

• Główne zadania gospodarcze:

  • Trzebieże wczesne – pierwsze cięcia, których celem jest nie tylko dalsza selekcja jakościowa, ale także pozyskanie pierwszego użytkowego drewna (tzw. drewno średniowymiarowe).

  • Przerzedzenie drzewostanu poprawia zdrowotność i stabilność pozostawionych drzew.

4. Faza drągowiny (ok. 61-80(100) lat)

• Charakterystyka: Intensywny przyrost na grubość. Korony drzew poszerzają się, a drzewostan jest już wyraźnie przerzedzony w wyniku wcześniejszych trzebieży i naturalnego zamierania. Drzewa osiągają tzw. dojrzałość fizjologiczną.

• Główne zadania gospodarcze:

  • Trzebieże późne – intensywne cięcia mające na celu dalsze zwiększenie przestrzeni życiowej dla najcenniejszych, najdorodniejszych drzew (tzw. drzew doborowych).

  • Pozyskuje się drewno o znacznej wartości użytkowej.

5. Faza dojrzałości drzewostanu (ok. 81(101)-100(120) lat)

• Charakterystyka: Przyrost drzew na wysokość i grubość znacznie zwalnia, a następnie praktycznie ustaje. Drzewostan osiąga tzw. dojrzałość rębną, czyli optymalny stan do głównego cięcia (zwanego rębnią), mającego na celu jego odnowienie. Drzewa są w pełni wyrośnięte, wytwarzają wartościowe drewno towarowe.

• Główne zadania gospodarcze:

  • Przeprowadzenie cięć rębnych – stopniowe usuwanie dojrzałych drzew w celu odnowienia lasu (sztucznie lub naturalnie).

  • Cele: pozyskanie drewna najwyższej jakości i stworzenie warunków dla powstania nowego pokolenia drzew.

6. Faza starzenia się i rozpadu (powyżej 120 lat)

• Charakterystyka: Drzewa są stare, obumierają, następuje proces rozkładu i zamierania drzewostanu. Pojawiają się dziuple, próchno, wywroty. Jest to faza niezwykle cenna przyrodniczo – zwiększa się różnorodność biologiczna, powstają mikrosiedliska dla grzybów, owadów, ptaków i ssaków.

• Główne zadania gospodarcze:

  • W gospodarce leśnej ta faza jest skracana przez cięcia rębne. Drzewostany w tym wieku są rzadkie i często objęte ochroną (np. jako drzewostany nasienne, rezerwaty przyrody, powierzchnie referencyjne).

  • Głównym zadaniem jest ochrona i monitoring procesów przyrodniczych.