Do końca roku szkolnego zostało:
dni
godzin
minut
sekund
Siew nasion to jeden ze sposobów rozmnażania generatywnego drzew i krzewów leśnych. Polega na umieszczeniu nasion w glebie (lub innym odpowiednim podłożu) w celu umożliwienia im kiełkowania i wzrostu nowych roślin (siewek następnie sadzonek). Jest to fundamentalna metoda stosowana zarówno w produkcji sadzonek w szkółkach leśnych, jak i przy odnowieniu sztucznym lasu bezpośrednio na powierzchniach zrębowych lub pod osłoną drzewostanu (odnowienie siewem). Może też wspierać odnowienie naturalne.
W leśnictwie wyróżnia się głównie dwa podstawowe terminy siewu nasion:
Przeprowadzany zazwyczaj od końca marca do maja. Jest to najczęstszy termin dla większości gatunków iglastych i wielu liściastych. Wykonuje się go, gdy minie ryzyko silniejszych przymrozków, a gleba jest już odpowiednio ogrzana i wilgotna. Pozwala to na szybkie kiełkowanie i wykorzystanie całego sezonu wegetacyjnego przez siewki.
Przeprowadzany zwykle od września do listopada. Stosowany głównie dla gatunków, których nasiona wymagają do przerwania spoczynku okresu chłodu i wilgoci (stratyfikacji chłodnej), np. dąb, buk, grab, klon jawor, lipa, a czasem jodła. Nasiona przechodzą naturalną stratyfikację w glebie przez zimę. Siew jesienny jest ryzykowny ze względu na możliwość wymarznięcia nasion (szczególnie podczas gołomrozu), zniszczenia przez gryzonie lub pleśnienie w zbyt wilgotnej glebie.
* Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris): Głównie siew wiosenny (kwiecień-maj). Nasiona nie wymagają stratyfikacji, kiełkują szybko w odpowiedniej temperaturze i wilgotności.
* Świerk pospolity (Picea abies): Głównie siew wiosenny (kwiecień-maj). Podobnie jak sosna, nie wymaga stratyfikacji i dobrze kiełkuje wiosną.
* Modrzew europejski (Larix decidua): Siew wiosenny (koniec marca-kwiecień). Nasiona kiełkują stosunkowo szybko i siewki są wrażliwe na wiosenne przymrozki, dlatego unika się zbyt wczesnego siewu.
* Jodła pospolita (Abies alba): Preferowany jest siew jesienny (październik-listopad), co pozwala na naturalną stratyfikację i przełamanie spoczynku nasion. Możliwy jest też bardzo wczesny siew wiosenny (marzec), ale wymaga to odpowiedniego przygotowania (stratyfikacji) nasion przez zimę i wiąże się z ryzykiem przesuszenia podłoża lub uszkodzenia przez przymrozki. Nasiona jodły są wrażliwe na przechowywanie i szybko tracą żywotność.
* Dąb szypułkowy (Quercus robur) i Dąb bezszypułkowy (Quercus petraea): Zdecydowanie siew jesienny, zaraz po zbiorze (wrzesień-październik). Żołędzie należą do nasion tzw. „recalcitrant” – szybko tracą żywotność przy podsuszaniu i wymagają wilgotnego oraz chłodnego środowiska. Siew jesienny zapewnia im naturalną stratyfikację. Siew wiosenny jest możliwy tylko po przechowaniu żołędzi przez zimę w specjalnych warunkach (np. w wilgotnym piasku, w chłodni).
* Buk zwyczajny (Fagus sylvatica): Podobnie jak dąb, preferowany jest siew jesienny, zaraz po zbiorze (październik-listopad). Nasiona (bukiew) również szybko tracą żywotność i korzystają z naturalnej stratyfikacji zimowej. Siew wiosenny jest możliwy po odpowiednim przechowaniu nasion.
(pełnopowierzchniowy): Polega na równomiernym rozmieszczeniu nasion na całej powierzchni przeznaczonej do siewu (np. na całej kwaterze w szkółce leśnej lub na całej powierzchni odnowieniowej w lesie). Celem jest uzyskanie zwartego, równomiernego pokrycia terenu przez siewki. Stosowany rzadziej przy odnowieniu lasu, częściej w szkółkach.
Polega na wysiewie nasion tylko na wybranych fragmentach powierzchni. Wyróżnia się tu różne metody:
* Siew rzędowy: Nasiona wysiewa się w równoległych rzędach, co ułatwia późniejszą pielęgnację mechaniczną i ręczną. Jest to standardowa metoda w szkółkach leśnych.
* Siew pasowy: Nasiona wysiewa się w pasach o określonej szerokości, przedzielonych pasami nieobsianymi.
* Siew placówkowy (kupkowy): Nasiona wysiewa się w niewielkich poletkach (placówkach) lub gniazdach (kupkach) rozmieszczonych w określonej więźbie (odległościach) na powierzchni odnowieniowej. Stosowany często przy bezpośrednim siewie w lesie, np. dębu, buka, imitując naturalne skupiskowe odnowienie i pozwalając na oszczędność nasion.
* Siew taśmowy: Nasiona umieszczone są na specjalnych, rozkładających się taśmach w określonych odstępach. Stosowany głównie w szkółkach dla precyzyjnego rozmieszczenia nasion.
Głębokość siewu to pionowa odległość od powierzchni gleby do umieszczonego w niej nasiona. Grubość przykrycia to warstwa gleby lub innego materiału (np. piasku, torfu, kompostu) przykrywająca nasiono. Oba parametry są kluczowe dla kiełkowania i zależą głównie od wielkości nasiona oraz sposobu kiełkowania (epigeiczne – liścienie wynoszone nad ziemię, hypogeiczne – liścienie pozostają pod ziemią). Ogólna zasada mówi, że nasiona przykrywa się warstwą gleby o grubości równej 1-3 krotnej ich średnicy/grubości.
* Sosna, Świerk, Modrzew: Mają małe nasiona i kiełkują epigeicznie. Głębokość siewu: 0,5 – 1,5 cm. Grubość przykrycia: cienka warstwa, ok. 0,5 – 1 cm, często stosuje się przykrycie samym piaskiem lub mieszanką piasku z torfem, aby zapobiec tworzeniu się skorupy glebowej.
* Jodła: Nasiona średniej wielkości, kiełkowanie epigeiczne. Głębokość siewu: 1 – 2 cm. Grubość przykrycia: ok. 1 – 1,5 cm. Ważne jest utrzymanie wilgotności warstwy przykrywającej.
* Dąb, Buk: Mają duże nasiona (żołędzie, bukiew) i kiełkują hypogeicznie. Głębokość siewu: 3 – 8 cm (dąb), 2 – 5 cm (buk). Głębokość zależy od typu gleby (płycej na glebach cięższych, głębiej na lżejszych, piaszczystych). Grubość przykrycia jest zbliżona do głębokości siewu. Głęboki siew chroni nasiona przed wysychaniem, gryzoniami i częściowo przed przymrozkami.
Gołomróz to występowanie ujemnej temperatury powietrza przy gruncie (przymrozku lub mrozu) przy jednoczesnym braku pokrywy śnieżnej. Śnieg działa jak izolator, chroniąc glebę i znajdujące się w niej nasiona oraz korzenie roślin przed głębokim przemarzaniem i gwałtownymi wahaniami temperatury. Gołomróz jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ:
* Powoduje głębsze i szybsze zamarzanie gleby.
* Prowadzi do powstawania wysadzin mrozowych – zamarzająca woda w glebie zwiększa swoją objętość, podnosząc górną warstwę gleby wraz z nasionami lub młodymi siewkami, co może prowadzić do ich wyschnięcia lub uszkodzenia systemu korzeniowego po rozmarznięciu gleby.
* Naraża nasiona i siewki na bezpośrednie działanie niskich temperatur.
Jest to zjawisko groźne zwłaszcza dla siewów jesiennych oraz dla siewek gatunków wrażliwych na mróz.
Norma wysiewu to ilość nasion (wyrażona najczęściej w jednostkach masy, np. kilogramach lub gramach, rzadziej w sztukach) potrzebna do obsiania określonej jednostki powierzchni (np. hektara [ha], ara [a], metra kwadratowego [m²] lub metra bieżącego rzędu [mb]) w celu uzyskania oczekiwanej liczby zdrowych, dobrze rozwiniętych siewek lub sadzonek. Norma wysiewu zależy od wielu czynników, m.in.:
* Gatunku drzewa (różna wielkość i masa nasion).
* Jakości nasion (czystości, żywotności, zdolności kiełkowania – określanych laboratoryjnie).
* Metody siewu (pełny, rzędowy, placówkowy).
* Warunków glebowych i klimatycznych.
* Przeznaczenia uprawy (np. produkcja sadzonek z odkrytym systemem korzeniowym, kontenerowych, odnowienie bezpośrednie).
* Planowanej docelowej liczby sadzonek/drzewek na jednostce powierzchni.
Normy wysiewu są zwykle określone w odpowiednich instrukcjach i zasadach hodowli lasu lub szkółkarstwa leśnego, np. w „Zasadach Hodowli Lasu” obowiązujących w Lasach Państwowych.